Pinaka-Oreng Pa-aram
Ni Dr. Jose P. Rizal
Itinaga-Baao ni P.B. Robosa

Paaram ragang kinagisngan, potos nin kaliwanagan
Perlas sa dagat subangan, na-uudang kamurawayan
masingaya kong dara, patapos ag mamundong buway,
kun tibaad kuntana ini mas makintab, bago ag sagana,
itaatatao tolos man diyaday para sa kanimong karayan.

Sa raga kin labanan, sa init kan labo-labong sabatan
pusuan tolos na ibubuklad, an buway saimo idudusay,
maski sari, puon kin tanom, sa takay o sa lubid bitayan
patag man o talbongan kan binitay , labanan o kasakitan
dyaday man an buway, ilalatag kun ayaton ka banwaan.

Pa-aram na sa buway pag langit sumilaw ag nag aninag
senyas kan tapos kan ngitngit sa silaw kan bagong ramrag
kun kulang a pagkapula kuyan na namumulaag mong aldow
ibulos ag iluyap an pula ka rugo sa kanakong mga ugat,
itugma sa nagpupuon mong aldow na mabukang liwanag.

Pangitorogan ko ko ako igin pa, padagos angan nagdakulo
pagitorogan angan nagin tawo, nagkukusog angan nagtalubo
Namapandawan ka, kanamong perlas ka sirangan dagat
oda lua an maitom mong mga mata, tulid a kiray sa angog
di nagmundo o nagngongorot oda mantsa kin pagkasupog

hanap-anap ka kanakong buway, mawot ko angan pa man
Tara! babaoy kana kalag ko na sumusuway ag babayaan
Tara!Aba-a nang raay na mauda tangaining ika mabuway
mag-raan ta tumindog ka, nakaasag sakanimong kalangnitan
Sa raga mong malumok, magturog tuninong uda katapusan

kun usad na aldow ika makakoko, sa kanakong linubngan
nagtatarok kaiba sa mga doot usad na bumobukang burak
irokot mo kanimong mga ngabil ta ako kanimong inarkan
ag mamatean ko sa angog maski sa irarom kan lubongan
a maimbong mong inga-inga, pagpayaba mo mamamatean .

Pabayaeng a aninag ka bulan roktan ako kin luway-luway
Togote na ako kumintab sa mga silyab kan bagong sirang
a na angin pababayaeng mag-oyop oyop kin kamundoan
ag minsan kun agko tumogpa sa krus usad na gam-gam
pabayaeng maghingalo ag magsiwit kin katoninongan

Sa init kan aldow, paalisngawa pagkabasa kin tubig uran
tanganing agrangay ko sa langit paitaas man darahon
ludok na inabot kan buhay ko bayae kin iba pagtangisan
pagsinarom kan apon ag kun ako ipinapangadyi man
Banwaan, tabi ipagnayo-ngayo na sa Dios ako magingalo

pangadyi mo man su ngamin na ma-irak na nauda
su ngamin na nagagi kin di maisip na manga kasakitan
para sa mga ina ta na di matapos an mga panambitan
para sa mga ilo, mga balo ag mga rakop na pinasakitan
panadyean man Banwaan an na kanimong katalingkasan

saka kun gabi matauban na kin riknum an kamposanto
Oda nag aantabay kundi mga guiraan na sanang gayo
Di pag ribuka an muraway o bugawon an misteryo
ag kun marungog mo an tunog kan gitara o harpa
ako yan padaba kong banwaan saimo nagkakanta

Pag ining linubngan kanako di na basang mabisita
ni ono na basang krus o bato na natutudang tanda
ipaarado mo sa paraoma angan a raga iluyap niya
a abo ko bago malopa na ag di na papakinabangan
bayaeng mapino ag maging polbo sa ragang kaiwasan

hangan sa di na kaipohan an ako man marumruman
liliboton ko an maiwas mong langit, bukid o patag
maludok ta ikang kakantahan hangang ika mananok
sa kolor, ta-mis ag ugong ka kanakong panambitan
sa pagkaboot ag kamuyawan saimong da kataposan

Payaba kong Banwaan, ika kanakong kamondoan
Filipinas kan buway, ironga ining kanakong paaram
babayaan ko kanimo, mga kag-igin, mga nabootan
Lugar na uda mga uripon ana kanakong pai-iiyanan
kun sari pagtubod ay buway, Dios an may kahadean

Paaram, mga kag-igin, mga ngod, mga parte ko buway
mga kayamon ko sa pobreng baloy na naroromroman
mamuya kamo na ako umaabot na sa kahingaloan
paaram nakagnirit na dayuhan, kaiba ko sa kumuyawan
paaram sa ngamin na nabootan, a pagraan kapahingaloan